Selasa, 14 Januari 2020

POCUNG

POCUNG

       

A. PUPUH POCUNG 

                       Pocung

  Ngelmu iku, kalakone kanthi laku
  ( Ilmi itu,dapat tercapai melalui usaha)
  Lekase lawan kas
  (Diawali dengan kas)
  Tegese kas nyantosani
  (Arti kas memberi daya)
  Setya budya panegese dur angkara
  ( Setia pada budaya untuk menumpas angkara murka)





   ✓ Serat wedhatama anggitane KGPAA Mangkunegara IV kajaba ngemot pupuh pangkur lan pupuh sinom uga ngemot pupuh pocung. Pupuh pocung mujudake pupuh kang kaping telu, isine 15 pada.
✓ Pupuh pucung ing serat wedhatama ngemot tembang cacahe 15 pada (bait), wiwit saka tembung 'Ngelmu iku.... ' tekan tembung 'angkara'

✓ Guru gatra saben sapada tembang pocung ana 4

✓ Guru lagune tembang pocung yaiku ( u, a , i, a)

✓ Guru wilangane tembang pocung yaiku (12, 6, 8, 12)

✓ Supaya gampang dieling-eling, guru wilangan lan guru lagune tembang pocung, biasane ditulis 12u, 6a, 8i, 12a



B. TUNTUNAN URIP PUPUH POCUNG



          Pada iki mung salah siji saka 15 pada ing pupuh pocung serat wedhatama. Saka pada kang wis dijarwakake dadi basa Indonesia mau bisa ditemokake tuntunan ing urip, upamane :

✓ Manungsa kudu duwe ngilmu kanthi cara ngudi / usaha
✓ Anggone usaha diwiwiti kanthi kas
✓ Kang dikarepake kas yaiku ana daya kang njalari kuwat lan santosa
 ✓ Santosa kanthi setya marang budaya kanggo mbentengi tuwuh lan wekare patrap Angkara murka.




Sumber : Gegaran Nyinau Basa Jawa 2
                  Kelas XI SMA/SMK/MA


PRANATACARA

PRANATACARA


A. PENGERTIAN PRANATACARA


          Pranata cara yaiku paraga kang nduweni jejibahan nglantarake titilaksana ing acara. MC utawa Master of Ceremony mengkono istilah sing misuwur tumpraping pranatacara. Pranatacara kajibah nglantarake titilaksana upacara pasamuan, temanten, lan sapanunggalane. Basa sing dienggo pranatacara gumantung karo upacarane.

 B. MBEDAH KAIDAH PRANATACARA

          Urut-urutane teks pranatacara :

  1. Salam pambuka;
  2. Atur pamuji;
  3. Atur kasugengan, kairing atur panuwun;
  4. Wedharing gati;
  5. Atur nyuwun pangapura;
  6. Panutup;
  7. Salam panutup.

C. MACA TEKS PRANATACARA

          Supaya anggone kaca teks pranatacara gampang dimangerti, kudu nggatekake babagan ngisor Iki.
  1. Pangucapane kang trep.
  2. Pamedhote ukara kang trep.
  3. Intonasi, nada, LAN tekanan kang trep.
  4. Mangerteni tandha wacan kanthi trep.
  5. Swara kang cetha.
  6. Ngatur Alon lan cepete pamaca.
  7. Ngolah treping mlebu wetuning napas.
  8. Mahami wacan.
  9. Pracaya marang dhiri pribadi.

D. KAWRUH KAGUNAAN BIASA


          Tembung Yogyaswara, yaiku rong tembung kang tulisan apadene pakecapane meh padha, dianggo bebarengan lan nduweni teges lanang-wadon. 
          Tuladha : Bathara-bathari.

E. TEMBUNG ENTAR 


          Entar tegese silihan, yaiku Tembung kang nduweni teges ora salugune. Tembung Entar nduweni isi kang gaseh Karo tetembungane.
          Tuladha : Kethul Pikire = Bodho


F. RURA BASA


          Rura asale saka tembung rurah kang tegese rusak utawa bubrah. Rura basa iku basa kang rusak utawa bubrah, amarga ora katemu nalar. Rura basa iku basa kang salah, ning wiskabacut lumrah.
          Tuladha : Godhog wedang.

G. PANYANDRA 

      
          Panyandra asale saka tembung candra, kang duwe teges wetunan kaanan wewejudan sarana pepindhan. Kang diutamakake ing panyandra iku gegambaring kaendahan kang kawengku ing samubarang kang dicandra. 
          Tuladha : Rambute ngombak banyu.

H. PEPINDHAN


          Pepindhan iku tetembungan kang ngemu isi irib-iriban utawa emper-emperan. Padha karo kakarepan Karo kaya, dadi, kadya, lir, pendah.
          Tuladha : Lakune kaya macan luwe.




Sumber : Gegaran Nyinau Basa Jawa 1
                  Kelas X SAMA/SMK/MA

CRITA RAKYAT

CRITA RAKYAT


A. PENGERTIAN CRITA RAKYAT


          Crita rakyat yaiku crita kang dicritakake kanthi turun-temurun utawa kang wis dadi tradhisi ing masyarakat. Crita rakyat kasebut kacritakake ing maneka werna kahanan, ana ing sajroning kumpulan, utawa pinangka crita pamancing impen lan sapiturute.


B. TITIKANE CRITA RAKYAT

  • Panyebarane kanthi lesan.
  • Duweni sipat tradhisional.
  • Sugih cakrik lan variasi.
  • Jenenge pangriptane ora konangan.
  • Wagune tiron (klise) ana ing susunan utawa cara pangungkapane.
          

C. UNSUR INTRINSIK CRITA RAKYAT

  • Tema , yaiku ide pokok utawa permasalahan utama kang ndhasari lakuning crita.
  • Latar/ setting , yaiku latar belakang kang mbantu cethaning laku crita kang ngemot wektu, papan panggonan kan sosial budaya.
  • Paraga ,yaiku  paraga ing sajroning crita.
  • Amanat , yaiku pesen kang ana ing crita.
  • Sudut pandang , yaiku nyritakake tokoh, barang, kan sapanunggale.


D. WUJUDE CRITA RAKYAT MITURUT WILLIAM R.BASCOM


  • Mitos , yaiku crita kang dianggep bener-bener kedadeyan. Kedadeyan ing alam dharatan, segara utawa langit. Tuladha : Crita Nyi Roro Kidul.
  • Legenda , yaiku crita kang dianggep bener-bener kedadeyan, biyasane crita mau ana petilasane arupo watu, gunung kali lan sapanunggale. Tuladha : Crita Baru Klinthing.
Dongeng , yaiku crita kang ngayawara lan ora bisa dipercaya. Tuladha : Kancil Nyolong Timun. 


E. SINOPSIS


           Sinopsis yaiku ringkesan crita saka alur kang dawa dadi cekak, nanging bisa njlentrehake crita sakabehane.
          Bab-bab kang kudu digatekake nalika nulis sinopsis yaiku : 
  1.  Tema , yaiku gagasan pokok utawa pokok cerita
  2. Latar , yaiku papan kan wektu dumadine prastawa
  3. Alur , lakuning crita.
  4. Penokohan



Sumber : Gegaran Nyinau Basa Jawa 2
                 Kelas XI/SMA/SMK/MA

Senin, 13 Januari 2020

TEMBANG KINANTHI

Tembung kinanthi 


A.Pengertian Tembung Kinanthi


     kinanthi iku saka Tembung kanthi oleh seselan in. Seselan in Iki tegese padha Karo ater-ater di-. Dadi,kinanthi tegese dikanthi,dituntun,digandheng,Utawa diarahake. Pupuh kinanthi yaiku perangan e serat wedhatama kang pungkasan,anggitane KGPAA Mangkunegara IV.

B. Guru Gatra,guru lagu,lan guru wilangan teks serat wedhatama Pupuh kinanthi


     Kinanthi

     Marma den taberi kulup,

     Angulah lantipinh ati,

     Rina wengi den anedya,

     Pandak-panduking Pambudi,

     Mbengkas kahardaning driya,

     Supadya dadya utama


✓ Pupuh kinanthi ing serat wedhatama ngemot tembang cacahe 19 pada (bait). Sapada tembang kinanthi kiwa Iki kawiwitan saka Tembung marma tekan Tembung Utami.


✓ Guru Gatra saben sapadane tembang kinanthi ana 6 Gatra utawa larik.


✓ Guru lagune tembang kinanthi yaiku : u,i,a,i,a,lan i.


✓ Guru wilangane tembang kinanthi iku : 8,8,8,8,8,lan 8.

C. NGARANG CAKEPAN TEMBANG KINANTHI

       
          Ngarang tembang kinanthi iku kudu manut aturane kang gumathok. Aturan kang gumathok iku kaya kang disebutake ing dhuwur, yaiku guru gatra, guru lagu, kan guru wilangan.




Sumber: Suyitno - L. Yuyun Dian Susanti - Irawan H.G.

Getaran nyinau / basa Jawa 3 / kelas  XII SMA/SMK/MA

GEGURITAN

GEGURITAN


A. PENGERTIAN GEGURITAN

           Geguritan iku puisi Jawa gagrag anyar kang ora kaiket dening pangeran tinamtu. Cache lirik, cacahe Wanda, cacahe pada, Tembung Tembung kang dipilih, kan surasane kabeh merdeka Utara bebas. 

B. NEMOKAKE PERANGANE GEGURITAN

          Supaya bisa nemokake isine geguritan bisa dilakoni kanthi cara ing ngisor Iki.
  • Maca kanthi premati, Yen prelu dibolan-bolan-baleni.
  • Nggatekake ubungane larik siji lan sijine, banjur menehi tandha ngaso (/) utawa sigeng (//).
  • Golekana tegese tembung kang angel utawa aneh. bisa tegese lugu, entar utawa tembang.
  • Golekana pesen utawa amanat kang dikarepake dening panggurite
  • Tambahana tembung utawa wanda saengga ukurane bisa cetha lan ditemokake karepe.
C. TUNTUNAN KANG DIKANDHUT ING TEKS GEGURITAN

          Geguritan iku umume digawe dening panggurite kanggo nuduhake rasa marang kahanan. Ana kang nggambarake rasa bungah, rasa sedih, nggrantes utawa malah nggambarake rasa serik kang kepati-pati marang kahanan. Mula saka saka iku, lumantur geguritan pamaca bisa nemokake tuntunan kang gegayutan Karo kahanam. 

D. NULIS GEGURITAN NGGUNAKAKE RAGAM BASA KANG JUMBUH

          Nulis geguritan supaya ana gondhelan, prelu kogatekake ban-ban kaya mengkene.
  • Ora kaiket dening aturan utawa pranata guru gatra, guru wilangan, guru lagu lan sapanunggale.
  • Ngutamakake isi kang mentes, apik, Endah kan becik.
  • Bisa nggunakake lelawen basa.
  • Isine bisa pitutur, piweling, kritik, protes, nyindhir, nggresah, pamundhut lan sapanunggale.


Sumber : Gegaran Nyinau Basa Jawa 3
                  Kelas XII SMA/SMK/MA